Muszyna - Dubne
Długość: 13.9 km
Szczególne miejsca:
Muszyna
Śródgórskie miasteczko Muszyna (około 5,5 tysięcy stałych mieszkańców) położone jest w zakolu Popradu, w pobliżu ujścia do niego dwóch dopływów: potoków Szczawnik i Muszynka, na wysokości około 450 m n.p.m. Muszyna leży w pobliżu granicy ze Słowacją na Popradzie i na zboczu Wielkiej Polany (794 m n.p.m.) oraz w odległości około 11 km od Krynicy-Zdrój.
Powstanie i rozwój Muszyny związane są z bliskością granicy (dawniej węgierskiej) oraz z przebiegającym wzdłuż doliny Popradu starym szlakiem handlowym. Według tradycji, jeszcze w XII w. na wzgórzu ponad ujściem Szczawnika do Popradu wybudowano pierwszy zamek-strażnicę graniczna na tym szlaku. Pierwsza wzmianka o osadzie pojawia się w akcie nadania z 1209 r., w którym król węgierski Andrzej II zezwala na pobieranie cła nad rzeką Poprad koło Muszyny proboszczowi Adolfowi ze Spiskiej Kapituły. W tym czasie osada należała do rodu Niegowickich herbu Półkozic.
Powstanie i rozwój Muszyny związane są z bliskością granicy (dawniej węgierskiej) oraz z przebiegającym wzdłuż doliny Popradu starym szlakiem handlowym. Według tradycji, jeszcze w XII w. na wzgórzu ponad ujściem Szczawnika do Popradu wybudowano pierwszy zamek-strażnicę graniczna na tym szlaku. Pierwsza wzmianka o osadzie pojawia się w akcie nadania z 1209 r., w którym król węgierski Andrzej II zezwala na pobieranie cła nad rzeką Poprad koło Muszyny proboszczowi Adolfowi ze Spiskiej Kapituły. W tym czasie osada należała do rodu Niegowickich herbu Półkozic.
Leluchów
Niewielka wioska Leluchów (około 170 mieszkańców) położona jest na wysokości około 520 m n.p.m. na północnym brzegu granicznego potoku Smereczek, w pobliżu jego ujścia do Popradu, a więc w narożniku granicy polsko-słowackiej, u południowo-zachodnich podnóży Kraczonika (936 m n.p.m.).
Leluchów powstał już w XIV w. i był jedną ze starszych osad w Państwie Muszyńskim. Na przełomie XV/XVI w. we wsi osiedliła się ludność wołoska, nazywana później Węgrińcami albo Uhryńcami. Większość została wysiedlona po II wojnie światowej w ramach akcji Wisła (w 1943 r. było tu ponad 400 mieszkańców). Kilka zagród zasiedlili potem polscy osadnicy z innych części Beskidu Sądeckiego i Niskiego. We wschodniej części Leluchowa (ponad 1 km od Popradu), w kępie drzew znajduje się zabytkowa, drewniana dawna cerkiew greckokatolicka pw. św. Dymitra, z 1861 r. (choć pierwsza pisana wzmianka o wcześniejszej świątyni w Leluchowie pochodzi z 1780 r.). Cerkiew obita jest gontem. Ma pochyłe ściany, wieloboczne prezbiterium i wieżę o konstrukcji „na słup”. Świątynia była odnawiana w 1917 r. Wewnątrz znajduje się wyposażenie (w tym ikonostas) z XVIII w.
Naprzeciw cerkwi, po słowackiej stronie (na południowym brzegu potoku Smereczek), stoi murowany kościół w Ruskiej Voli. Przez Leluchów prowadzi wąska, ale asfaltowa droga. Znajduje się przy niej kilka starych, drewnianych chałup. Na wschód prowadzi ona w górę doliny, do kolejnej wsi połemkowskiej (uhryńskiej) – Dubnego.
Bezpośrednio na południe od skrzyżowania w Leluchowie znajduje się teren i zabudowania otwartego w 2006 r. drogowego przejścia granicznego ze Słowacją (także przystanek autobusowy). Już od czasu wejścia w życie porozumienia z Schoengen (2007 r.), dla ruchu osobowego nie ma tu żadnej kontroli i przejazd na Słowację jest otwarty. Tu także jest przejście graniczne kolejowe w ruchu towarowym i pasażerskim (linia tarnowsko-leluchowska, doprowadzona tu w 1876 r.), a tor przekracza granice słowacką na moście kolejowym na Smereczku. Stacja graniczna po polskiej stronie jest w Muszynie.
Leluchów powstał już w XIV w. i był jedną ze starszych osad w Państwie Muszyńskim. Na przełomie XV/XVI w. we wsi osiedliła się ludność wołoska, nazywana później Węgrińcami albo Uhryńcami. Większość została wysiedlona po II wojnie światowej w ramach akcji Wisła (w 1943 r. było tu ponad 400 mieszkańców). Kilka zagród zasiedlili potem polscy osadnicy z innych części Beskidu Sądeckiego i Niskiego. We wschodniej części Leluchowa (ponad 1 km od Popradu), w kępie drzew znajduje się zabytkowa, drewniana dawna cerkiew greckokatolicka pw. św. Dymitra, z 1861 r. (choć pierwsza pisana wzmianka o wcześniejszej świątyni w Leluchowie pochodzi z 1780 r.). Cerkiew obita jest gontem. Ma pochyłe ściany, wieloboczne prezbiterium i wieżę o konstrukcji „na słup”. Świątynia była odnawiana w 1917 r. Wewnątrz znajduje się wyposażenie (w tym ikonostas) z XVIII w.
Naprzeciw cerkwi, po słowackiej stronie (na południowym brzegu potoku Smereczek), stoi murowany kościół w Ruskiej Voli. Przez Leluchów prowadzi wąska, ale asfaltowa droga. Znajduje się przy niej kilka starych, drewnianych chałup. Na wschód prowadzi ona w górę doliny, do kolejnej wsi połemkowskiej (uhryńskiej) – Dubnego.
Bezpośrednio na południe od skrzyżowania w Leluchowie znajduje się teren i zabudowania otwartego w 2006 r. drogowego przejścia granicznego ze Słowacją (także przystanek autobusowy). Już od czasu wejścia w życie porozumienia z Schoengen (2007 r.), dla ruchu osobowego nie ma tu żadnej kontroli i przejazd na Słowację jest otwarty. Tu także jest przejście graniczne kolejowe w ruchu towarowym i pasażerskim (linia tarnowsko-leluchowska, doprowadzona tu w 1876 r.), a tor przekracza granice słowacką na moście kolejowym na Smereczku. Stacja graniczna po polskiej stronie jest w Muszynie.
Dubne
Dubne, niewielka wioska połemkowska (uhryńska), mająca obecnie zaledwie około 50 mieszkańców, położona jest w dolince potoku o tej samej nazwie, w pobliżu jego ujścia do granicznego potoku Smereczek. Nazwa wsi Dubne, jak i położonego ponad źródłami potoku szczytu Dubne (904 m n.p.m.), pochodzi od łemkowskiego określenia dębu. Wieś założył w 1603 r. biskup krakowski Bernard Maciejowski i wchodziła ona w skład Państwa Muszyńskiego. Zasiedlili ja na prawie wołoskim Łemkowie (Uhryńcy) rozwijając na południowym zboczach Zimnego (918 m n.p.m.)i Dubnego (904 m n.p.m.) gospodarkę pasterską. Jeszcze w 1943 r. Dubne liczyło ponad 300 mieszkańców (wszyscy wyznania greckokatolickiego). W 1947 r., w ramach akcji Wisła, większość Łemków wysiedlono.
W Dubnem, wśród łąk na wschodnim zboczu dolinki znajduje się malownicza cerkiew greckokatolicka pw. św. Michała Archanioła (obecnie kościół rzymskokatolicki). Wybudowana została na przełomie XVII/XVIII w. W obecnej postaci jest po odbudowie po pożarze w 1863 r. Również wyposażenie cerkwi (ikonostas) pochodzi z końca XIX w. Drewniana konstrukcja z trzema równomiernie wznoszącymi się kopułami wyraźnie nawiązuje do klasycznego stylu cerkwi zachodnio-łemkowskiej. Zarówno przez znawców tematu jak i turystów cerkiew w Dubnem zaliczana jest do najładniejszych na Sądecczyźnie.
W Dubnem, wśród łąk na wschodnim zboczu dolinki znajduje się malownicza cerkiew greckokatolicka pw. św. Michała Archanioła (obecnie kościół rzymskokatolicki). Wybudowana została na przełomie XVII/XVIII w. W obecnej postaci jest po odbudowie po pożarze w 1863 r. Również wyposażenie cerkwi (ikonostas) pochodzi z końca XIX w. Drewniana konstrukcja z trzema równomiernie wznoszącymi się kopułami wyraźnie nawiązuje do klasycznego stylu cerkwi zachodnio-łemkowskiej. Zarówno przez znawców tematu jak i turystów cerkiew w Dubnem zaliczana jest do najładniejszych na Sądecczyźnie.
